//Şifalı Bitkiler//

Adasoğanı:
(Scille / Scillae bulbus / Sea onion / Urginea maritima)
Zambakgillerden bir çesit bitkidir. Yapraklari uzun serit seklindedir.
Çiçekleri yesil ve beyaz damarlidir. 2 kilogram kadar olan sogan kismi,
yapraklarinin altindadir. Aci ve zehirlidir. 7,5 gram adasogani, bir
insani rahatça öldürebilir.Tazeyken kullanilmaz. Aksi halde zehirlenme
ve kusmalara yol açar. Soganin etli olan orta kismi, dilimlenerek
kurutulur. Sonra dövülüp toz haline getirilir. Çok iyi bilmeden
kullanilmamalidir.

Kullanildigi yerler:Idrar söktürür. Kalp hastalarinda vücudda biriken
suyu bosaltir. Azotemiyi azaltir. Böbrek hastalari kullanmamalidir.

Ahlat:
(Yabanarmudu / Piraster / Pirus elaegrifolia / Wild pear-tree / Poirier
sauvage) Gülgillerden, kendi kendine yetisen ve üzerine armut asilanan
bir agaçtir. Yemisi iyice olgunlastiktan sonra yenir.

Kullanildigi yerler: Meyveleri ishal keser. Zehirli hayvan sokmalarinda, filizi ezilip yaraya sürülür.

Ahududu:
(Himbeere / Framboise Common / Rasberry bush) Agaç çilegi ve sultan
bögürtleni olarak taninir. Haziran-temmuz aylari arasinda beyazimtrak
renkli çiçekler açan, 30-150 cm boyunda, çok senelik, dikenli, çali
görünüsünde bir bitkidir. Daglik mintikalarin orman ve korularinda
tesadüf edilir. Gövdesi dalli, dikenli ve yatiktir. Yapraklari 3-5
parçali, sivri uçlu, yaprak sapi kivrik dikenlidir. Çiçekler ekseriya
dallarin ucunda 5-10 çiçekli salkim halindedirler. Meyvesi etli ve
birçok eriksi tipli meyvelerin biraraya gelmesi ile meydana gelmis,
küre biçiminde, kirmizi renkli ve güzel kokuludur. Meyveleri temmuz ve
agustos aylarinda olgunlasir. Çogu çesitleri bahçelerde yetistirilir.
Umumiyetle sonbaharda 1-1,5 m aralik birakilmak suretiyle dikilir.
Ahudutlari her 6-7 senede bir yenilenmelidir.

Türkiye’de yetistigi yerler: Ege, Marmara, Karadeniz bölgeleri.

Kullanildigi yerler: Kullanilan kismi, meyve, çiçek ve yapraklaridir.
Meyveler tamamen olgunlastiklari zaman toplanir. Yapraklarinda tanen,
meyvelerinde ise organik asitler (malik asit, sitrik asit vs.) seker,
pektin, uçucu ve sabit yaglar bulunmaktadir. Yapraklari bogaz
hastaliklarinda gargara için kullanilir. Çiçeklerinden romatizma ve
nikris (gut) hastaliklarinda faydalanilir. Taze olarak, seker ve böbrek
hastaliklarinda perhiz yiyecegi olarak istifade edilir. Halk arasinda
ishal ve atesli hastaliklara karsi tavsiye edilir.

Akdiken:
(Gemeiner Kreuzdorn / Nerprun Alaterne / Common Buckthorn)
Mayis-haziran aylarinda, sari-yesil renkli, küçük çiçekler açan bodur
bir agaç. Orman ve koru kenarlarinda bulunur. Dallari karsilikli,
uçlari diken halindedir. Yapraklari karsilikli ve saplidir. Çiçekler
küçük demetler halinde bir araya toplanmistir. Küre seklinde ve bezelye
büyüklügündeki meyvasi evvela yesil, olgunlukta morumsu-siyah renk alir.

Türkiye’de yetistigi yerler: Bolu ve Trabzon civari.

Kullanildigi yerler: Bitkinin kullanilan kismi taze meyvalaridir.
Meyvelerinde yag, renkli maddeler, seker ve glikoz vardir. Iyi bir
müshildir. Surubu yapilir. Müshil ilaci olarak kullanilir. Bunlardan
baska meyvelerinen yesil bir boya da hazirlanir. Memleketimizde
yetismekte olan bir Akdiken çesidi de “Cehri” adiyla anilir. Bu cins
sadece memleketimizde yetisir.

Anason:
(Anis / Anis / Anise) Haziran-agustos aylarinda, beyaz renkli çiçekler
açan, 50-60 cm yüksekliginde, bir senelik bitki. Gövde dik, silindir
biçiminde, içi bos, çok dalli, tüylü ve üstü çizgilidir. Alt yapraklari
uzun sapli, oval veya kalb biçimindedir. Çiçekler bilesik semsiyelerde
toplanmislardir. Meyveleri armut seklinde küçük, üzeri tüylü, yesilimsi
sari renklidir.Basta Ege bölgesi olmak üzere bütün Anadolu’da
bahçelerde yetistirilir. Kültür anasonunun vataninin Anadolu oldugu
tahmin edilmektedir.Meyvalarinda nisasta, müsilaj, sabit ve uçucu yag
bulunmaktadir. Uçucu yag miktarlari bitkinin cinsine ve yetistigi yerin
sartlarina baglidir. Uçucu yagin % 80-90’i anetoldür. Anetol, zehir
etkili fakat bu etkisi çok olmayan bir maddedir. Meyvelerinden su
buhari distilasyonu ile elde edilen anason yagi, hemen hemen renksiz ve
karakteristik kokuludur. Anason tipta midevi, bagirsak gazlarinin
tesekkülünü önleyici, hazmi kolaylastirici ve gögüs yumusatici olarak
kullanilir. Ayrica nefes darligi, öksürük ve kalb çarpintisi
rahatsizliklarinda da etkilidir. Anason yüksek dozda alindiginda bas
agrisi, uyusukluk, görme zorlugu yapar. Daimi kullananlarda anisizm
hastaligina sebeb olur. Bilhassa çocuklara uyku vermede, midede
tesekkül eden gazlari gidermede çok faydalidir. Bebekler için bir çay
kasigi tohum bir bardak suya olmak üzere çay olarak hazirlanir.
Yemeklerden önce veya süte katilarak bir kaç çay kasigi verilir.
Büyükler % 1-2’lik çayini günde 2-3 bardak alabilir.

Türkiye’de yetistigi yerler: Bütün Anadolu

Kullanildigi yerler: Kullanilan kismi, meyvalari ve yapraklaridir.
Meyveleri tamamen olgunlastiktan sonra toplanir ve gölgede kurutulur.
Hazmi kolaylastirir. Istahsizligi giderir. Mide ve barsak gazlarini
söktürür. Idrar artirir. Migren agrilarini keser. Astim, nefes darligi
ve bronsitte görülen sikayetleri giderir.

Andızotu:
(Atgözü / Kizilagaç / Inula / Inula helenium / Annuèe inule)
Bilesikgillerden, menli yerlerde yetisen, 1 metre kadar sapi olan bir
çesit ottur. Yapraklari büyük, yumusak ve yuvarlaktir. Çiçekleri sari
renkte olup, aci ve kokuludur. Kökü kalindir. Meyveleri küçük, fistik
kozalagina benzer.

Kullanildigi yerler: Mideyi kuvvetlendirir. Balgam söker. Mikroplari
öldürür. Vücudda biriken tuzu atar. Üremi, nefrit, sistit, Idrar
yollari hastaliklarinda faydalidir. Nefes darligini giderir. Karaciger
hastaliklarini tedavi eder. Kasintilari keser. Fazla kullanildigi
zaman, mide bulantisi yapar.

Ararot:
(Maranta nisastasi / Arrow-root) Sicak iklimlerde yetisen "Maranta"
adli kamistan veya ona benzer baska bitkilerin köklerinden çikarilan
beyaz bir tozdur. Nisastadan daha incedir. Kokusu ve tadi yoktur.

Kullanildigi yerler: Çocuk mamasi yapiminda kullanilir. Süt çocuklarina
ve nekahat dönemindeki hastalara verilir. Hastaliklardan sonra görülen
halsizlikleri giderir.

Ardıç:
(Wacholder / Geniévre / Juniper) Kisin yapraklarini dökmeyen daimi
yesil agaçlardan. Yapraklari küçük pulsu veya igne seklinde olup 1-2 cm
uzunlugundadir. Bir evcikli veya iki evcikli bitkilerdir. Ardiç yemisi
diye anilan kozalaklari disi agaçlar üzerinde bulunur. Ardiç türleri
kozalaklarinin büyüklügüne, rengine ve özellikle her kozalagin içinde
bulunan tohumlarinin sayisina göre birbirinden ayirt edilir.

Çesitleri ve kullanildigi yerler: Sicak iklimlerde ve korunmus
alanlarda agaç gibi büyümesine karsilik, soguk bölgelerde çali
manzarasindadirlar. Genel olarak odunu yumusak ve dayaniklidir. Kursun
kalem yapilir. Kerestesi de demiryolu traversi olarak kullanilir.

Bütün Kuzey Yarimküre’de yetisen 60 türü vardir. Memleketimizde 8 ardiç türü yetismekte olup önemlileri sunlardir:

Katran ardici (Juniperus oxycedrus): Trakya ve Anadolu’da yaygindir.
Çali veya küçük bir agaç seklindedir. Yapraklari üçlü ve baticidir.
Kozalaklari kirmizimsi olup iki tohumludur. Dallarindan elde edilen
katrani cilt hastaliklarinda kullanilir.

Adi ardiç (Juniperus communis): Memleketimizde Trakya bölgesinde
tesadüf edilen çalimsi veya küçük agaçlardandir, yapraklari baticidir.
Kozalaklari mavimsi siyah renkli, üç tohumludur. Idrar söktürücü olarak
kullanilir.

Bodur ardiç (Juniperus nana): Memleketimiz daglarinda, özellikle Kuzey
Anadolu daglarinda genis topluluklar meydana getirir. Kozalaklari
mavimsi siyah renklidir. Yenir ve idrar söktürücü özelliktedir.

Kokar ardiç (Juniperus foetidissima): Dogu Akdeniz Bölgesi agacidir.
Memleketimizin daglik yerlerinde yetisir. Sürgünleri dört köseli,
kozalaklari mavimsi siyah renkli, 1-2 tohumludur. Yapraklar ezildigi
zaman fena kokular çikarir.

Yüksek ardiç (Juniperus excelsa): Memleketimizin daglik bölgelerinde
yetisir. Sürgünleri dört köseli degildir. Kozalaklari mavimsi siyah
renkli, 4-6 tohumludur.

Finike ardici (Juniperus phoenicea): Bati ve Güney Anadolu’da yetisen
çalimsi, bodur agaçlardandir. Kozalaklari kizilimsi kahverengi, 4-9
tohumludur.

Aslanağazı:
(Kurtagazi / Tavsandudagi / Anthirinum / Linaire / Muflier) Türlü
renklerde yetisen güzel görünümlü bir bitkidir. Kokusuzdur. Daha ziyade
süs bitkisi olarak kullanilir.

Kullanildigi yerler: Balgam söktürür. Bronsitte rahatlik verir.

Aslandişi:
(Yabani acimarul / Karahindiba / Taraxacum officinalis / Dent de lion /
Dandelion) Bilesikgiller familyasindan, yol kenarlarinda, çayir ve
hendeklerde Karahindiba (Aslandisi) - Ayrintili bilgi için TIKLAYINIZ
yetisen bir çesit bitkidir. Yapraklari rozet seklindedir. Çiçekleri
saridir. Taze yapraklari salata olarak yenilebilir. Kökünde, Teraxacin,
Levulin, Inulin ve seker vardir. Yapraklari ilkbahar, kökleri ise
sonbahar aylarinda toplanip kurutulur.

Kullanildigi yerler: Idrar söktürür. Mesane ve kalinbagirsak
iltihaplarini giderir. Gögsü yumusatir, öksürügü keser. Balgamli
ishalleri keser. Karaciger siskinligini indirir. Böbrek ve safra
taslarini düsürür. Sarilikta faydalidir. Anne sütünü artirir. Taze
filizleri kirildigi zaman akan sütü de disleri temizler. Ögütülen kökü,
kahveye de katilir.

Ayrıkotu:
(Gemeine Qecke / Chiendent commun / Common Couch Grass / Scutch /
Twitch) Temmuz-agustos aylari arasinda yesil veya morumsu-yesil renkli
basaklar veren, 30-100 cm boyunda, çok senelik otsu bir bitki. Toprak
altinda çok fazla yayilmis olan ana kökleri bulunur. Bilhassa kumlu
topraklari sever. Gövdeleri dik, tüysüz ve içi bostur. Yapraklari dar,
uzun, ince, paralel damarli, sivri uçlu, koyu yesil renklidir. Çiçekler
gövdenin ucunda ve yassi bir basak durumunda toplanmislardir. Meyve
sarimsi renkli uzuncadir. Bitkinin etli kökleri çok eskiden beri üriner
hastaliklarda kullanilan önemli bir halk ilacidir. Kökler mesane ve
böbrek iltihaplari dahil, mesanedeki tas ve kumlari düsürmek için
kullanilan iyi bir idrar söktürücüdür. Idrar arttirici olarak misir
püskülü, arpa ile beraber kaynatilarak kullanilir. Hatta köpekler bile
agiz ve barsaklarini temizlemek için bitkinin yapraklarini büyük bir
zevkle yedikleri için bitki "köpekçimeni" olarak da bilinir. Tarlalarda
belirtilen türden baska, buna çok benzeyen büyük ayrikotu (cynadan
dactylon) olarak bilinen çesidinin daha kalin kökleri olup, nisasta da
tasimasiyla ayrilir ve digeri gibi kullanilir.

Türkiye’de yetistigi yerler: Istanbul, Trakya, Mugla, Anadolu.

Kullanildigi yerler: Kullanilan kisimlari kökleridir. Köklerinde triticin, uçucu yag, müsilaj ve potasyum bulunur.

Badem:
(Echte Mandel / Amandie / Almond tree) Mart ve Nisan aylari arasinda
beyaz veya pembe renkli çiçekler açan, 5-12 m yüksekliginde bir agaç.
Birçok çesitleri varsa da, tibbi bakimdan ikisi mühimdir: Amygdalus
communis varyete dulcis (tatli badem), Amygdalus communis varyete amara
(aci badem). Tohumun lezzeti birincisinde tatli, ikincisinde ise
acidir. Yapraklari sapli, parlak, yesil renkli, kenarlari dislidir.
Çiçekleri yapraklarin gelismesinden önce açar ve kisa saplidir. Çanak
yapraklari yesilimsi sari renkli üçgen seklinde, 5 birlesik parçali,
taç yapraklari beyaz veya pembe renkli 5 serbest parçalidir. Meyveleri
oval sekilli, yesil tüylü genellikle bir, bazan iki tohumludur.

Kullanildigi yerler: Aci ve tatli badem tohumlarindan tazyik usulü ile
yag elde edilir. Badem tohumlarinda yag, albuminli maddeler, E
vitamini; sekerler ve emulsin isimli enzim vardir. Aci badem tohumlari
uçucu yag tasirlar ve ayrica siyanogenetik bir glikoz olan amygdalin
maddesi ihtiva ederler. Aci bademin uçucu yagi, iyi bir koku ve tat
giderici (balik yagina ilave edilir) ve hafif bir dezenfektandir. Badem
tohumlari, badem surubu hazirlanmasinda kullanilir. Çocuklar için iyi
bir müshildir. Kremlerin terkibine girer. Meyve kabugu halk arasinda
bogaz agrilarina karsi kullanilmaktadir.

Baldiran:
(Aguotu / Conium maculatum / Ciques / Hemlock) Nemli yerlerde yetisen,
1-2 metre boyunda zehirli bir bitkidir. Gövdesi kalindir. Saplarinin
alt kismi erguvani renktedir. Yapraklari büyük, çiçekleri yayvan ve
küçüktür. Ev ilaçlarinda kullanilmaz.

Kullanildigi yerler: Tipta, özellikle disçilik alaninda kullanilir.
Agri kesici, spazm giderici ve siyatik, tetanoz ile epilepsi
hastaliklarinin tedavisinde kullanilir.

Baldirikara:
(Venushaar / Frauenhaar / Capillaire / Maidenhair) Rutubetli ve serin
yerlerde, akarsu kenarlarinda, kuyu duvarlarinda ve magara agizlarinda
tesadüf edilen 20-40 cm yüksekliginde otsu bir bitki. Venüssaçi da
denilmektedir. Yapraklari uzun, ince, parlak, siyah veya
kirmizimtrak-siyah saplidir. Yaprak parçalari açik yesil renkli ve
böbrek seklinde olup, uç taraflari loplara ayrilmistir.

Türkiye’de yetistigi yerler: Marmara bölgesi, Karadeniz, Ege, Akdeniz bölgelerinde yetisir.

Kullanildigi yerler: Bitkinin kullanilan kisimlari yapraklaridir.
Yapraklar bütün yaz esnasinda toplanir, taze olarak veya gölgede
kurutulduktan sonra kullanilir. Tipta çok eskiden beri yumusatici ve
balgam söktürücü özelliginden dolayi öksürük ve bronsitlerde
kullanilir. Baldirikara surubu da yapilir. Surup, balgam söktürücü
olarak faydalidir. Kabiz edici etkisi de vardir.

Ballibaba:
(Lamium / Lamier / Dead-nettle / Laminum) Ballibabagiller familyasindan
mor çiçekli, pembe, krem veya beyaz renkli bir bitki. Memleketimizde 27
türü tesbit edilmistir. Çogu türleri, Bati ve Güney Anadolu’da
yaygindir. Bunun yaninda diger bölgelerde de yer yer rastlanmaktadir.
En çok bilinen ve kullanilan türleri sunlardir:

Beyaz ballibaba (Lamium album): Türkiye'de yetistigi yerler: Trabzon
civari, Bayburt (Kop Dagi), Erzurum, Bingöl daglari ve Rize’dir. Mayis,
eylül aylari arasinda beyaz renkli çiçekler açan, 20-30 cm boyunda, çok
senelik bir bitkidir. Çitler, koru kenarlari ve rutubetli yerlerde,
ekseriya isirgan otlari ile beraber bulunur. Gövdeleri dört köseli,
dik, tüylü ve içi bostur. Yapraklari sapli ve tüylüdür. Çiçekleri tüplü
ve iki dudaklidir. Üst dudak migfer seklinde, alt dudak üç lopludur.

Sari ballibaba (Lamium galeobdolon): Çiçekleri sari renktedir.Ballibaba
- Ayrintili bilgi için TIKLAYINIZ Istanbul ve çevresinde bulunur.

Benekli ballibaba (Lamium maculatun): Çiçekleri kirmizi renkli,
yapraklar beyaz ve siyah beneklidir. Kastamonu (Gavurdagi)da bulunur.

Kirmizi ballibaba (Lamium purpureum): 10-30 cm boyunda otsu bir
bitkidir. Çiçekleri pembe renkli ve küçüktür. Kabiz ve yaralari iyi
edici özellikleri vardir. Nezleye karsi iyi gelir. Memleketimizde çok
yayilmistir.

Kullanildigi yerler: Bitkinin kullanilan kisimlari çiçekleri ve çiçekli
dallaridir. Çiçekler açilmaya basladiklari esnada toplanir ve gölgede
kurutulur. Hafif kabiz ve kan kesici özelligi vardir. Idrar yollari
hastaliklarinda da kullanilmaktadir. Bütün ballibaba çiçeklerinden
Anadolu’da ayni sekilde istifade edilmektedir.

Bamya:
(Okra / Ocker / Bamia / Gombo / Bamias / Okra / Gumbo) Mutedil
iklimlerde yillik, sicak iklimlerde ise, bir kaç defa yetistirilebilen,
boyu 1-2 metreye kadar uzayan, yapraklari asma yapragina benzeyen,
meyvesi bes bölmeli, tohumlari yuvarlak ve yesilimtrak gri renkte bir
sebze.

Türkiye’de yetistigi yerler: Memleketimizde sebze olarak hemen her
yerde yetistirilmektedir. Akdeniz çevresi, en müsait ve önemli yetisme
bölgesidir. Türkiye’nin Erzurum, Kars gibi soguk ve yüksek yerleri
hariç, hemen hemen her yerinde yetistirilebilmektedir. En çok Akdeniz
ve Ege bölgesindeki ovalar ile Amasya’da ziraati yapilir.
Memleketimizde, Sultani, Amasya ve Balikesir bamya çesitleri
taninmistir.

Kullanildigi yerler: Faydali bir sebzedir. Yas veya kuru olarak sarf
edilir. Konserveleri de yapilir. Meyveleri müsilajlidir. Kabizlik
tedavisi ve barsaklarin düzenli çalismasi için faydalidir.

Banotu:
(Bilsenkraut / Jusquame / Herbane / Konca / Bangootu / Hyoscyamus
niger) Yumusak tüylü, otsu bir bitki. Gavurhashasi adiyla da
anilmaktadir. Yapraklari yumusak, sapli veya sapsizdir. Çiçekleri
sapsiz veya kisa saplidir. Taç yapraklari alt tarafta tüp seklinde, üst
tarafta biraz egri olarak genislemis ve yayilmis olup, tepede bes
lopludur. Meyve çok tohumlu ve bir kapakla açilip tohumlarini saçan bir
kapsüldür.

Memleketimizde alti banotu türü bilinmekle beraber, bu türlerden yalniz
Hyoscyamus niger (Siyah banotu) ile H.muticus (Misir banotu) tedavi
sahasinda kullanilmaktadir. Misir banotu memleketimizde Malatya
civarinda bulunmaktadir. Bilhassa alkaloit endüstrisi için önemlidir.
Siyah banotu hemen hemen bütün Anadolu ve Trakya’da bulunur. Tibbi
maksatlar için kullanilir.

Hyoscyamus niger (Siyah banotu): Mayis-eylül aylari arasinda sarimsi
renkli çiçekler açan, 30-80 cm boylarinda, 2 senelik, otsu ve özel
kokulu bir bitkidir. Gövdeleri dik, basit veya dallanmis ve yapiskan
tüylüdür. Yapraklari, donuk yesil renkli, kenarlari girintilidir.
Çiçekler çok kisa saplidir. Çanak yapraklari tüp seklinde, üzeri
damarlidir. Taç yapraklari huni seklinde, bes parçali, kirli sari
renkli ve mor damarlidir. Meyvalari çanak yapraklar tarafindan sarilan,
kapak ile açilan bir kapsüldür. Bu kapsül içinde gri esmer renkli, oval
veya böbrek seklinde, üzerinde küçük çukurcuklar bulunan çok miktarda
tohum bulunur.

Türkiye’de yetistigi yerler: Memleketimizde alti türü vardir.Hemen hemen her tarafta, tarla ve yol kenarlarinda tesadüf edilir.

Kullanildigi yerler: Bitkinin kullanilan kismi; yapraklari, kökü ve
tohumlaridir. Yapraklar, bitki çiçekli iken toplanir ve kurutulur.
Tohumlar tamamen olgunlastiktan sonra alinir, güneste veya daha iyisi
40-50 derecelik firinlarda kurutulur. Yaprak, tohum ve bilhassa
köklerde alkaloitler bulunmaktadir. Kuvvetli bir uyusturucu ve agri
kesicidir. Bazi müshillerin tesir edebilmesini kolaylastirir. Çesitli
merhemlerin terkibinde kullanilmaktadir. Bilmeden kullanildiginda xxx
xxx zehirlenmelere sebeb olan bir bitkidir.

Behmen:
(Kavzakökü / Centaurea behen / Parsnip / Panais) Turpa benzer otsu bir
bitkidir. 20 Ocak ile 20 Subat arasinda çiçek açar. Çiçeginin rengine
göre, Kizilbehmen ve Akbehmen adlarinda iki türü vardir.

Kullanildigi yerler: Basur memelerinden dogan sikayetleri giderir.

Bergamot:
(Bergamot Orange / Bergamote / Bergamot / Citrus Bergamia) Ortalama 4 m
boyunda bir agaç. Esas vatani Bati Hindistan’dir. Yapraklari uzun ve
koyu yesildir. Çiçekleri beyaz renkli ve küçük olup, meyveleri küre
veya armut biçiminde, 5-7 cm çapinda etli kismi eksi lezzetli, kabuk
kismi limonsarisi renklidir. Eskiden Antalya bölgesinde genis çapta
yetistirilmekteydi. Zamanla bu bölgede Bergamot’un yerini diger
turunçgiller aldi. Bununla beraber halen Antalya civarinda bu tür az
miktarda bulunmakta ve meyvelerinden reçel yapilmaktadir. Bergamot
esansinin sanayideki önemi sebebiyle yer yer tekrar yetistirilmeye
baslanmistir.

Türkiye’de yetistigi yerler: Antalya bölgesi.

Kullanildigi yerler: Meyve kabuklarindan sikma usulü ile Bergamot
esansi elde edilmektedir. Yesilimtrak sari renkli, hos kokulu ve aci
lezzetli bir sividir. Parfümeri (itriyat) sanayinde kullanilmaktadir.
Usaresinden kalsiyum sitrat ve sitrik asit elde edilir. Koku vermesi
için bazen çaylara da karistirilir. Ayrica çesitli yörelerimizde reçeli
yapilarak kisin yenilir.

Biberiye:
(Rosmarin / Romarin / Rosemary / Kusdili otu / Rosmarinus officinalis)
Bütün ilkbahar ve yaz boyunca soluk-mavi renkli çiçekler açan, 1-2 m
yüksekliginde, kisin yapraklarini dökmeyen bir bitki. Gövdeleri dik ve
çok dallidir. Yapraklari mizrak gibi, etli ve yesil renklidir.
Çiçekleri dallarin uçlarinda, yapraklarin tabanlarinda bulunur.
Meyveleri esmer renkli ve findiksidir. Kusdili olarak da bilinir.

Türkiye’de yetistigi yerler: Istanbul, Ege ve Akdeniz bölgelerinde bahçelerde süs bitkisi olarak yetistirilir.

Kullandigi yerler: Yapraklari ile bundan elde edilen yagi kullanilir.
Yapraklari ve çiçekli dallar yaz mevsiminde toplanir ve açik havada
kurutulur. Yapraklar ve çiçeklerinden uçucu yag, tanen, aci maddeler,
organik asitler ve glikozit elde edilir. Mide ve barsak uyaricisi,
idrar söktürücü ve safra artirici etkisi vardir. Uçucu yag, uyarici
olarak haricen kullanilir. Birçok preparatlarin terkibine girer. Ayrica
hazimsizligi gideririr. Çarpintilari keser. Yarimbas agrilarini
(migren) keser. Idrar ve adet söktürür.

Bögürtlen:
(Brombeerstrauch, Brombeere, Mure sauvage, muron, Ing. Bramble,
blackberry) Haziran-eylül aylari arasinda, beyazimsi veya pembemsi
renkli çiçekler açan, yüksek boylu, çok senelik, dikenli ve çali
görünümünde bir bitki. Ekilmemis yerlerde, çit, yol ve hendek
kenarlarinda çok bulunur. Gövdeleri silindir sekilli, içi dolu, odunlu
ve dikenli dallar, önce dik, sonra asagi dogru kivrik. Yapraklar sapli,
kenarlari disli, alt yüzeyleri tüylüdür. Yaprak sapinda, uçlari geriye
dogru kivrik dikenler bulunur. Çiçekler dallarin ucunda toplanmistir.
Meyve; birçok kismi, meyvelerin biraraya gelmesiyle meydana gelmis küre
biçiminde bir birlesik meyvedir. Rengi önce yesil, sonra kirmizi ve
daha sonra olgunlukta siyahimtraktir.

Türkiye'de yetistigi yerler: Marmara bölgesi-Bati Anadolu ve Dogu Karadeniz.

Kullanildigi yerler: Kullanilan kisimlari yapraklari ve çiçek
tomurcuklaridir. Yapraklar bitki çiçek açmadan toplanir ve gölgede
kurutulur. Yapraklarda tanen ve organik asitler ihtiva eder. Hafif
kabiz edici özelligi olmakla beraber; dis etleri, bademcik ve bogaz
iltihaplarinda, ishal ve basurda kullanilmaktadir. Bögürtlenin 70 kadar
türü vardir. Türkiye'nin çesitli bölgelerinde yetisen türlerine Rubus
tomentosus, R. discolor misal verilebilir.

Centiyane:
(LCentiyana / Yilanotu / Esekturpu / Gentina lutea / Gentina radix)
Dogu Karadeniz Bölgesi ve uludag'da yetisen, 1 metre kadar
yüksekliginde, genis yaprakli, kalin köklü bir bitkidir. Kökü acidir.
Içi sari, disi esmerdir. Kökü sifalidir. Sari ve mavi türü vardir.

Türkiye’de yetistigi yerler: Dogu Karadeniz Bölgesi ve Uludag.

Kullanildigi yerler: Istah artirir, hazmi kolaylastirir. Atesi düsürür.
Vücuda kuvvet verir. Mide zafiyeti ve eksimelerini giderir.
Kansizliktada faydalidir.

Ciğerotu:
(Pulmonaria officinalis) Hodangiller familyasindan, 10-15 cm boyunda,
uzun ömürlü otsu bur bitkidir. Çiçekleri önce kirmizimtiraktir. Sonra
mor v emavimsi bir renk alir. Gövdesi dik ve tüylüdür. Tanen, müsilaj,
sekerler, reçine ve sabit yag içerir. Tedavi için yapraklari kullanilir.

Kullanildigi yerler: Gögsü yumsatir. Öksürügü keser. Akciger hastaliklarinda faydalidir. Idrar söktürür.

Civanperçemi:
(Binbiryaprak otu / Kandilçiçegi / Schafgarbe / Milliefeuille /
Herbeaux charpentiers / Yarrow) Haziran-eylül aylarinda, beyaz veya
pembemsi renkli çiçekler açan, yol kenarlarinda, tarlalarda ve kurak
topraklarda yetisen 20-100 cm yüksekliginde, kokulu, çok senelik ve
otsu bir bitki. Binbiryaprak otu veya kandilçiçegi olarak da
anilmaktadir. Gövdeleri dik, dalsiz ve yumusak tüylüdür. Yapraklari
sapsiz ve koyu yesil renklidir. Çiçekleri, küçük tepecik (kapitulum)
halinde bir araya toplanmis olup, yalanci bir semsiye durumunu meydana
getirirler. Bu kapitilumun dis tarafinda 5-6 tane dil seklinde beyaz
renkli disi çiçekleri, orta kisminda ise tüp seklinde, kirli-beyaz
renkli erdisi çiçekleri vardir. Meyveleri gri renkli ve tüysüzdür.

Türkiye’de yetistigi yerler: Kuzey ve Dogu Anadolu.

Kullanildigi yerler: Bitkinin kullanilan kismi, yaprakli ve çiçekli
dallaridir. Dallar ve çiçekler henüz tamamen açilmadan toplanir ve
gölgede kurutulur. Bitkinin bu kisimlari uçucu yag, sabit yag ve aci
glikozit maddelerini ihtiva ederler. Kuvvet verici, uyarici, idrar ve
gaz söktürücüdür. Içerisindeki Sincolden dolayi antiseptik, balgam
söktürücü ve midevidir. Yara iyi edici bir özelligi vardir. Basurda
sulu hulasasi fitil halinde verilir. Memleketimizde 20 kadar
binbiryaprak otu türü tespit edilmistir. Bunlarin ekserisi halk
arasinda yukaridaki tür gibi kullanilmaktadir.

flooduna sağlık